متابولیسم به مجموعه‌ای از فرایندهای شیمیایی در بدن گفته می‌شود که انرژی لازم برای انجام فعالیت‌های روزمره را تأمین می‌کند. با افزایش سن، بسیاری از افراد شاهد کاهش سرعت متابولیسم بدن خود هستند، که می‌تواند به افزایش وزن و کاهش سطح انرژی منجر شود. کاهش متابولیسم در طول زمان موضوعی پیچیده است که به عوامل مختلفی بستگی دارد. در اینجا به بررسی دلایل دلایل کاهش متابولیسم با افزایش سن می پردازیم (اگر به این موارد علاقه دارید، می توانید مقاله تفاوت لاغری و کاهش وزن چیست؟ را مطالعه کنید).
کاهش توده عضلانی (سارکوپنی)
یکی از مهم‌ترین عوامل و دلایل کاهش متابولیسم با افزایش سن ، کاهش توده عضلانی است. عضلات به‌طور طبیعی متابولیسم بیشتری نسبت به چربی دارند، به این معنی که هرچه عضله بیشتری داشته باشیم، بدن انرژی بیشتری برای حفظ و فعالیت آن مصرف می‌کند. اما با افزایش سن، به‌ویژه پس از ۳۰ سالگی، روند از دست دادن عضلات (که به آن “سارکوپنی” گفته می‌شود) آغاز می‌شود. این کاهش عضلات به طور مستقیم بر میزان کالری که بدن در حالت استراحت می‌سوزاند تأثیر می‌گذارد. به عبارت دیگر، وقتی عضلات کمتری داریم، بدن برای انجام همان فعالیت‌ها به انرژی کمتری نیاز دارد، که این باعث کاهش نرخ متابولیسم می‌شود. مجله WebMed در مورد دلایل کاهش متابولیسم با افزایش سن می گوید:
As you age, you naturally lose muscle mass. As a result, you burn calories at a lower rate
با افزایش سن، به طور طبیعی توده عضلانی را از دست می دهید. در نتیجه کالری کمتری را می سوزانید.
کاهش سطح هورمون‌ها
با افزایش سن، سطح برخی هورمون‌ها در بدن کاهش می‌یابد که این تغییرات می‌تواند به عنوان یکی از دلایل کاهش متابولیسم با افزایش سن در نظر گرفته شود. در زنان، کاهش سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون در دوران یائسگی می‌تواند به کاهش توده عضلانی و افزایش چربی بدن منجر شود. این تغییرات نه‌تنها منجر به تغییرات هورمونی می‌شود بلکه بر متابولیسم نیز تأثیر می‌گذارد. سطح هورمون رشد نیز با افزایش سن کاهش می‌یابد. هورمون رشد به حفظ توده عضلانی و کاهش چربی بدن کمک می‌کند. کاهش این هورمون می‌تواند به کاهش توانایی بدن در سوخت‌وساز چربی‌ها و حفظ عضلات منجر شود. همچنین، فعالیت غده تیروئید که مسئول تنظیم سوخت‌وساز بدن است، با افزایش سن کاهش می‌یابد. کاهش عملکرد تیروئید (که به آن هیپوتیروئیدیسم گفته می‌شود) می‌تواند باعث کاهش نرخ متابولیسم و افزایش وزن شود.
| دلایل کاهش متابولیسم با افزایش سن | |
| کاهش سطح هورمون‌ها | کاهش توده عضلانی (سارکوپنی) |
| کاهش فعالیت فیزیکی | کاهش حساسیت به انسولین |
کاهش فعالیت فیزیکی
با افزایش سن، بسیاری از افراد فعالیت بدنی کمتری دارند و این مسئله یکی از دلایل کاهش متابولیسم با افزایش سن است.. زندگی نشسته و کاهش فعالیت‌های جسمی، از جمله پیاده‌روی، ورزش و فعالیت‌های روزمره، باعث کاهش مصرف انرژی و کاهش متابولیسم می‌شود. به طور طبیعی، افرادی که کمتر حرکت می‌کنند، سوخت‌وساز کمتری دارند و بدن‌شان به کالری کمتری نیاز دارد.
کاهش حساسیت به انسولین
با گذشت زمان، بدن ممکن است حساسیت خود به هورمون انسولین را از دست بدهد، که این حالت به نام “مقاومت به انسولین” شناخته می‌شود. زمانی که بدن قادر به استفاده بهینه از انسولین نباشد، سوخت‌وساز کربوهیدرات‌ها مختل می‌شود و گلوکز در خون باقی می‌ماند. این امر نه‌تنها موجب افزایش چربی بدن می‌شود بلکه به کاهش میزان انرژی مصرفی در فعالیت‌های روزمره نیز منجر می‌شود. مقاومت به انسولین می‌تواند نرخ متابولیسم را کاهش دهد و روند افزایش وزن را تسریع کند.
تغییرات در سیستم عصبی
سیستم عصبی خودکار بدن (که شامل اعصاب و هورمون‌ها می‌شود) به تنظیم سرعت متابولیسم کمک می‌کند. با افزایش سن، تغییرات در این سیستم می‌تواند منجر به کاهش سرعت سوخت‌وساز شود و همین امر یکی از دلایل کاهش متابولیسم با افزایش سن است. به‌ویژه کاهش فعالیت سیستم سمپاتیک (که مسئول تحریک سوخت‌وساز است) می‌تواند باعث کاهش مصرف انرژی در حالت استراحت شود.
آیا کاهش کیفیت خواب یکی از دلایل کاهش متابولیسم با افزایش سن است؟
اختلالات خواب و کاهش کیفیت خواب یکی دیگر از عوامل کاهش متابولیسم با افزایش سن است. خواب نقش حیاتی در تنظیم هورمون‌ها و بهبود عملکرد متابولیسم دارد. با افزایش سن، مشکلاتی مانند بی‌خوابی، خرخر، و اختلالات تنفسی ممکن است باعث کاهش کیفیت خواب شوند. خواب ناکافی باعث اختلال در تولید هورمون‌های متابولیک مانند هورمون رشد و لپتین (هورمونی که به کنترل اشتها کمک می‌کند) می‌شود و این تغییرات می‌توانند به کاهش سرعت متابولیسم منجر شوند.
کاهش ظرفیت اکسیژن‌رسانی به سلول‌ها
با افزایش سن، ظرفیت قلب و ریه‌ها برای انتقال اکسیژن به عضلات و بافت‌ها کاهش می‌یابد. این امر باعث می‌شود که بدن برای انجام فعالیت‌های روزمره انرژی کمتری تولید کند و در نتیجه متابولیسم کاهش یابد. همچنین، کاهش ظرفیت بدنی در انجام فعالیت‌های هوازی می‌تواند به کاهش سرعت سوخت‌وساز کمک کند.
تغییرات در رژیم غذایی
با افزایش سن ممکن است افراد تمایل به تغییرات در رژیم غذایی خود داشته باشند. کاهش مصرف پروتئین و افزایش مصرف غذاهای پرچربی یا قندی می‌تواند به کاهش توده عضلانی و افزایش چربی بدن منجر شود. رژیم‌های غذایی ضعیف که فاقد مواد مغذی کافی هستند، می‌توانند بر سوخت‌وساز بدن تأثیر منفی بگذارند.
سخن پایانی
تا به اینجا به دلایل کاهش متابولیسم با افزایش سن پرداختیم. کاهش سرعت متابولیسم با افزایش سن به دلایل مختلفی از جمله کاهش توده عضلانی، تغییرات هورمونی، کاهش فعالیت بدنی و تغییرات در سیستم عصبی و خواب اتفاق می‌افتد. این تغییرات می‌توانند به مشکلاتی مانند افزایش وزن و کاهش انرژی منجر شوند. اما با داشتن رژیم غذایی مناسب، فعالیت بدنی منظم، خواب کافی و توجه به سلامت عمومی، می‌توان سرعت متابولیسم را حفظ کرد و بسیاری از اثرات پیری را کاهش داد.
